हा संस्कार पहीला असला तरी त्याबरोबरीचाच किंवा त्याहून महत्वाचा हा विधी म्हणण्यास काहीही हरकत नाही असे माझे मत आहे. कारण हा विधी म्ह्णजे एक प्रकारे गर्भाशयाची शुध्दिच होय .म्ह्णुनच अनुक्रम सुध्दा भुवनेश्र्वरी नंतर गर्भाधान असाच आहे. यास दुष्टरजोदर्शन शांति असेही नाव आहे. हा विधी प्रथमवेळी प्राप्त झालेल्या रजोदर्शनावेळी असलेल्या अनिष्ट नक्षत्रादीं विषयी आहे. “शुध्दबिजापोटी फळे रसाळ गोमटी” या संतवाक्याचा प्रत्याय येण्यासाठी [घेण्यासाठी] ही शांती महत्वाची आहे. आपल्याला जर फळे उत्तम प्रतिची हवी असल्यास मुख्यत: बीजा शुध्द किंवा उत्तम प्रतिचे हवे त्याच प्रमाणे क्षेत्राची शुध्दता त्याची प्रत [क्वालिटी] उत्तमच हवी.पडीक किंवा माळरान जमीवरचे पीक व सुपीकजमीनिवरचे पीक यांच्या मध्ये जसे मूलभूत तत्वामध्ये फरक जाणवतो किंवा एकाच पीकामध्ये सुध्दा गावागावामध्ये फरक जाणवतो यांचे कारण जसे हवामान तसेच त्या जमीनीवर होत असलेले संस्कारच होय. हाच विषय आपल्या संततीच्या बाबतीत लागु पडतो , रज-शुक्र जेवढ्ये पुष्टकिंवा शुध्द तेवढी संतती ही सुढृड [मानसिक] प्रजा या संज्ञेस योग्य ठरते.नुसती लोकसंख्या म्हणजे प्रजा होत नाही ,आपल्या शास्त्राला ही मान्यनाही, तर “प्रकर्षेण गुण अभिवृध्दये” इति प्रजा हि व्याख्या आहे. या ठीकाणी गुणांची[सद्गुणांची] अभिवृध्दि अपेक्षित आहे. म्ह्णुनच बीज व क्षेत्रसुध्दा तेवढेच शुध्द हवे. याच साठी भुवनेश्र्वरी शांत सांगितली आहे.  प्रथम रजोदर्शनावेळी आपल्या ज्योतिष शास्त्रामध्ये अनेक प्रकारचे विपरित परिणामकारक [दोष] असणारे असे तिथी, वार,नक्षत्र योग, करण, वेळ वस्त्र इ. अनेक गोष्टींचा विचार केला आहे. त्या मध्ये कोणते शुभ कोणते अशुभ व त्यांची फल यांचे विस्तृत विवेचन आहे. पूर्वी पितुगृही रजोदर्शन मान्य नव्हते मात्र कालमानाप्रमाणे आज ते शक्य नसल्यामुळे  व आपण या विषयाची गंभीर दखल घेत नसल्यामुळे प्रथमरजोदर्शना वेळी असलेल्या घटकांचा विचार जास्त करत नाही. नंतर त्याच्या विपरित परिणामाला सामोरेजावे लगते. आजच्या पुरोगामी विचारांच्या पगड्या मुळे रजोदर्शन म्हणजे एक शारिरीक उत्सर्जन क्रिया एवढ्या पुरतेच मर्यादित दिसते.पाश्चात प्रोफेस्र शीक यांची १९६०-७० च्या दरम्यानच्या दशकात यावर संशोधन करुन बरेच निष्कर्ष काढले जे आपल्या संस्कृतितील विचारांशी मिळतात. ऋतुकाल हा गर्भधारणेसाठी असणारा महत्वाचा भागा आहे . त्या शिवाय गर्भधारणाहोणे अशक्यच  किंवा त्यात काही बिघाड झाल्यास होणारी संतती ही निरोगी होणारच नाही ऋतुकालाचे अशैच पाळणे हे आज कालबाह्यझालेले दिसते मात्र याच विपरित परिणाम हा कालांतराने स्त्रीच्या शारीरिक मानसिक पातळीवर होताना दिसतो.  

प्रथमरजोदर्शन हे पितु:गृही झाले असले तरी हा विधी करण्याचा अधिकार फक्त पतिलाच असतो हा महत्वाचा मुद्दा लक्षात घेतला पाहीजे प्राप्त परिस्थितीचा विचार करता विवाहोत्तर प्रथम  ऋतु [रजोदर्शन] प्राप्त झाल्यानंतर शुभनक्षत्रादींचा अग्निवास इ. विचार करुन “सुस्नातया पत्न्यायुत” असा विचार शास्त्रकारांनी सांगितलेला असल्यामुळे रजोदर्शना पासुन पाचव्या दिवशी किंवा वर उल्लेख केल्या प्रमाणे शुध्द दिवशी चंद्रतरादि अनुकूलता पाहुन करावा. “ममपत्न्या: प्रथमरजोदर्शने अमुक [जे मासादि दुष्टसूचीत सांगितलेले आहेत त्यांचा उच्चार करावा] मासादि सूचितसकलारिष्ट निरसन व्दारा श्री परमेश्र्वरप्रीत्यर्थं सग्रहमखांशौनकोक्तां शांतिं करिष्ये” असा संकल्प करावा. व शांतस्वभावाचा,कुटुंबानेयुक्त जितेंद्रिय मंत्रादिंचा जाणता अशा आचार्यांची योजना करावी.त्यांच्या सहकार्यासाठी ४,६,८, ब्राह्मणांची योजना करावी. आचार्याने शुध्दस्थली तीनकलश स्थापन करावे. त्यामध्ये जल, गंध, सर्वोषधी, यव,तांदुळ,उडिद,कंगु[राळे] श्यामक , मूग, ओदुंबर,दर्भ,दूर्वा,लालकमळ,चाफा, बिल्व, विष्णुक्रांत, तुळशी, बर्हि:, शंखपुष्पी, शतावरी, अश्र्वगंधा, निर्गुंडि ,लाल,पिवळीमोहरी, आघाडा, पळस, फणस,जीवक[प्लक्ष] {पायरी} ,प्रियंगु,गहु, व्रीहि, पिंपळ, दही,दूध,तूप, कमळाचेपान, नीळेकमळ , पांढरी तांबडी पिवळी कोरंटी, गुंजा, वेखंड, भद्रमुस्तक [नागरमोथा] इत्यादी औषधी घालाव्यात. पिंपळ,उंबर, पायरी, आंबा, वडाची पाने घालावीत, हत्ती घोडा,वारुळ, संगम ,डोह, गोठा, चौकातील माती घालावी. वज्र,नील,पद्म,मोती इत्यादी रत्ने घालुन कलशास सूत्रवेष्टन करावे. त्यावर पूर्णपात्र ठेवुन मुख्यदेवता “भुवनेश्र्वरी व इंद्राणी इंद्र या आधिप्रत्याधि देवतांचे आवाहन पूजन करावे. व भुवनेश्र्वरीसाठी दूर्वा तिलमिश्रगहु पायस आज्य इत्यादिंनी होम करावा.  त्या नंतर उर्वरीत कर्म करावे.

हा विधी शांति या सदराखाली येत असल्यामुळे याचा अग्नि वरद नावाचा आहे. भुवनेश्र्वरी ही मुख्यदेवता आहे. भुवनाची आधिष्ठात्री म्हणजेच भुवनेश्र्वरीहोय . भुवन म्ह्णजे क्षेत्र ज्या ठीकाणी आपल्यापूर्वजांनी ज्यागुणांची अभिवृध्दि करत आपल्या पर्यंत आणुन ठेवले तेच आपण वृध्दि करत पुढे संक्रमण केले पाहीजे. ही जबाबदारी आपली आहे. याची जाणीव ठेऊन सामाजिक उत्कर्ष करुन सुप्रजा निर्माण करुन देश,संस्कृति, धर्माची एक प्रकारची सेवाच होय.